EFELER YOLU ROTASINDAN YILLAR SONRA MAHMUT DAĞI'NA ÇIKIŞ...
28 Şubat 2024 Çarşamba
17 Şubat 2024 Cumartesi
İZMİR'DE ATATÜRK'ÜN İZİNDE... VE BİR RÜZGAR HIZINDA ANILAR ...
 |
Anılar... Kim olursa olsun, bir insanı anlamak ve tanımak için onun anılarını iyi bilmek ve anlamak gerekir. Çünkü insanlar anılarında insan boyutları ile görünür. Güçleri, zaafları, başarıları, başarısızlıkları ile insanlar anılarda insanlıklarıyla karşımızdadırlar.
Güzel bir İzmir gününde, Atatürk'ü İzmir anılarıyla anlamak, tanımak ve anmak için onun İzmir'inde farklı bir geziye çıktık... 
Pakistan Pavyonu önündeyim. 1938'de mimar '' Harbi Hotan '' tarafından Kültürpark içerisinde yapılmış. Vakıflar İdaresi tarafından yaptırıldığı için başlangıçta Vakıflar Pavyonu olarak anılan bina , yıllarca İzmir Enternasyonal Fuarı sırasında Pakistan tarafından kullanılmış ve bugünkü adını almış. '' Kültürel miras yapısı '' olarak değerlendiriliyor. Ağustos 2021'de binada turizm bilgilendirme ofisi ve sergi alanı açılmış.
Atatürk'ün bazı anılarında hep İzmir özlemi, İzmir'le bütünleşen bir yurt sevgisi vardır. 21 Ocak 1922'de İzmir Yurdu Cemiyeti'nin Fahri Başkanı seçilirken bile hedefini ortaya koymuştur :
Atatürk, zaman zaman da soğuk ayran ve ekmek ile kahvaltı yaparmış.
Bazen de bir kase yoğurt yer, sonra sütlü kahve içermiş.
Başkomutan Mareşal Gazi Mustafa Kemal, 21 Ocak 1922 tarihinde '' İzmir Yurdu Cemiyeti '' tarafından Anadolu Lokantasında verilen çayda hazır bulunur. Üyeler Paşa'dan, '' Yurt '' un fahri başkanlığını kabul etmesi ricasında bulunur. Bunun üzerine Gazi kısa, ama özlü ve yakın gelecekle ilgili müjdeler içeren şu konuşmayı yapar :
'' İzmir Yurdu'nun başkanlığını kabul etmek bence onur ve mutluluk vericidir. Yurd'un, İzmir'den uzak yerlerde değil, İzmir'in içinde görev yapacağı güne ulaşacağız. O gün uzak değildir ! ''
Mustafa Kemal'in anılardaki görüntüsü de çok yüce. Çünkü anılardaki Mustafa Kemal hakka göre davranır. Her durumun gerçeğini saptayıp o gerçeğin gerekli kıldığı hak ve ölçüye göre davranan Atatürk nerede duracağını da en iyi şekilde bilmiştir.
Atatürk'ün bir siyasal önder olarak insancıl yönleri, günlük yaşamı, alışkanlıkları, hoşlandığı, hoşlanmadığı kültürel ögeler, değer yargıları, aile yaşantısı yeterince ele alınıp incelenmiş değil..
Atatürk'ün İzmir anıları ve iz bıraktığı yerler arasında gezerken, onun yemek kültürünün sadece bir kesitini oluşturan yeme içme alışkanlıklarını da deneyimlemek istedim.
Gece geç saatlere kadar çalışan Atatürk, sabah kahvaltısında 2 yumurta ve beyaz peynir ile yapılan omleti ve yanında çay, kahve tercih edermiş.
Atatürk, boğazına düşkün, çok yiyen bir insan değil. Kendisi bir konuşmasında ziyafetlerde çok yemek yenmesini tasarrufa aykırı bulduğunu ve sağlığa zararlı olduğunu söylemiştir.
Atatürk'ün izinde bir yürüyüşe çıkmaya ne dersiniz ? Şiirlere tema olan Atatürk'ün İzmir sevgisini bugün şehrin bir çok noktasında hissetmek mümkün. Tüm izlere daha yakından bakmaya hazırsanız başlayalım !
Kültürpark, 1936 yılında açıldığından bu yana İzmir'in buluşma noktası. İzmir'in fuarlar kenti olması hedefi, daha Cumhuriyetin ilanından önce, Lozan Barış Görüşmeleri kesildiğinde 17 Şubat 1923'te toplanan İzmir İktisat Kongresi'nde, Mustafa Kemal Atatürk tarafından konmuştu.
Atatürk'ün izleri her yerde...
Tarihin ilk çağlarından bu yana devlet başkanlarının çeşitli mesleklerden kişilerle sofrada oturup tartışma geleneği yarattığını biliyoruz. Eski Yunan'da ünlü filozof Eflatun, öğrencileriyle tarihe '' Diyaloglar '' diye geçen tartışmalarını '' Akademia '' da yapardı. Burası, Atina'da bir felsefe okulu durumuna getirdiği evinin bahçesi idi. Eflatun'da tıpkı hocası Sokrates gibi burada öğrencileriyle günün sorunlarını aklın ve bilimin ışığında tartışırdı. Böylece gerçeklere, iyiye, güzele, doğruya varmanın yolları aranırdı.
İşte Atatürk'ün sofrası da bu nitelikte bir sofradır.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu bir yazısında şöyle der : '' Atatürk'ün sofrasından hepimizin ruhunda ve dimağında nice derin, tatlı ve ibret verici anılar, yaşama ve insanlığa dair, nice değerli dersler kalmıştır. ''
Atatürk'ün sofradaki sözleri, felsefesi, yol göstericiliği, fıkraları, vecizeleri gerçekten bir hazine idi. Bu sofrada esen hava sevgi, vefa ve arkadaşlıktı. Burada bilim, sanat, kültür, nesnel görüşler, gerçeklikler, idealler yer alıyordu. Ülke sorunları, geleceği, çözüm biçimleri aranıyordu. M. Kemal için amaç; tartışmalardı, iyiyi doğruyu bulmaktı. Akıla yol açmaktı. Sofra ve içki ise bir araçtı. Gece yemekleri bazen müzikli oluyor, çeşitli sanatçılar konser veriyordu. Karatahta, tebeşir, silgi ve kütüphaneden gelen kitaplar, sofranın bir parçası idi.
Uzun yürüyüşüme Kültürpark'dan başladım. Atatürk ve İsmet İnönü'nün ebedi dostluğunun bir simgesi olan Tankut Öktem'in 1993 tarihli eseri '' Atatürk ve İsmet İnönü Heykeli '' nin tam önünden...
Mustafa Kemal ilk olarak 1905 Şubatında İzmir'i görmüştür. Ali Fuat Cebesoy şunları söylemektedir;
'' Mustafa Kemal, ben, Müfit Kırşehir ve diğer bazı mümtaz yüzbaşılar İstanbul Limanı'ndan kalkan bir Nemse ile Beyrut'a hareket ettik. Ertesi gün öğle üzeri İzmir'e geldik. İzmir'i ilk defa görüyordum, üç arkadaş bir araba tutarak Kordonboyu'nda dolaştık. Şehir fevkalade güzeldi. Şehirdeki gazinolarda orkestralar çalıyordu. Birine girmek istedik fakat; sonra vapuru kaçırmaktan korkarak bundan vazgeçtik. ''
11 Ekim 1925 günü İzmir Belediye Balkonu'ndan halka hitaben yaptığı konuşmada: '' Ben İzmir'i ilk gördüğüm gün mektebi terk ederek menfama (sürgüne) gittiğim gündür. Bu güzel memlekette, menfama giderken birkaç saat geçirmiştim. O zaman bu güzel rıhtımı baştan başa bize hasmiai can olan yabancı bir ırkın mensuplarıyla memlu görmüştüm. O zaman hükmetmiştim ki; İzmir hakiki, asil ve necip Türk İzmirlilerden gitmişti.. ''
İzmir'in orta yerinde bir park. Adı Kültürpark. Kendisi kültür kadar park; park kadar kültür... Kültürpark bazen İzmir Fuarı'dır; dünyanın kapılarıdır, hatıralarımızda... Bir Sahnedir... Şehirle birlikte büyüyen. bizi büyüten... Hepimizin hayatı ile muhakkak kesişen...
Atatürk, zeybek oyunlarının kreasyonları üzerinde çalışarak, bir salon zeybek oyunu meydana getiren Selim Sırrı Tarcan'ın çalışmalarını da taktirle karşılamış, şu sözleri söylemiştir.
'' Selim Sırrı bey zeybek oyunlarına medeni bir şekil vermiştir. Bu eser hepimiz tarafından kabul edilerek, milli ve sosyal hayatımızda yer tutacak kadar tekemmül etmiş ve bedii bir şekil almıştır. Artık Avrupalılara '' Bizim de mükemmel raksımız var, diyebiliriz ve bu oyunu salonlarımızda müsamerelerimizde oynayabiliriz. Zeybek dansı her sosyal salonda, kadınla beraber oynanabilir ve oynanılmalıdır. ''
'' İster Çankaya'da olsun, isterse Dolmabahçe'de, kuru fasulye yemeği yapardık. Hatta trenle yolculuk yaptığımız zamanlarda bile ilk yaptığımız yemek, kuru fasulyeydi. '' diye anlatmış.
Haziran 1938... Atatürk'ün son günleri... Berberi Mehmet Tanrıkut Mete'ye sakal tıraşı olurken... Pek bilinmeyen bir fotoğrafı...
Atatürk, hayatı boyunca, vatanın savunulması ve milletinin bağımsızlığı için mücadele verdiği en sıkışık cephelerde, en hayati anlarda bile temizlik ve giyimine özen gösteren bir lider. O, Trablusgarp'ta, bir vahadan çamur gibi toplayıp, süzdüğü içme suyu ile susuz kalmak pahasına da olsa her sabah yüzünü yıkar, tıraş olmaya özen gösterirmiş.
Atatürk'ün ayaktayken çekilen son fotoğrafında da hemen arkasında Berber Mehmet Tanrıkut Mete var...
Atatürk, her sabah kalktıktan sonra kahvesini ve sigarasını içer, sonra berberine tıraş olurmuş. Ardından banyosunu alır, giyinir, çalışma odasına geçerdi. Balolara katılacağı zamanlar, akşamları ikinci kez tıraş olurmuş. Sakalsız olmaya özen gösteren Atatürk, hizmetinde yer alanları sakallı görünce çok kızarmış.
Mehmet Tanrıkut Mete, Atatürk'ün vefatının ardından kendi isteğiyle görevinden ayrılarak, ailesi ile birlikte Yalova'ya yerleşiyor. 1967 yılında vefat ediyor..
Mustafa Kemal'i birinci kattaki salonda gören yerli ve yabancı müşterilerle, Rum garsonlar telaşa kapılırlar. Çünkü koca bir kumandanın böyle elini kolunu sallaya sallaya, halkın barındığı bir otele geldiği pek görülüp duyulmuş şey değildir. Üstelik Yunan daha birkaç gün önce denize dökülmüştür ve İzmir'in özellikle Frenk mahallesi ve Kordonboyu pek tekin bir bölge değildir.
Gazi, çevresine pek aldırış etmeden geniş merdivenlerden üst kata çıkar ve cumbanın kenarındaki küçük bir masaya oturup kendisine servis yapılmasını ister. Güneş batmak üzeredir. İzmir yine o muhteşem gurubuyla kızıl ovalarda at koşturmakta, mora dönüşen ufuklarda serin bir imbat okşayışı yaklaşmak üzeredir. Gazi, rakısından birkaç yudum aldıktan sonra arkasında elpençe duran Rum garsonu yanına çağırır.
Garson heyecanla sorar :
- '' Buyrun Sarı Paşam ! ''
- '' Evladım sana bir şey soracağım. Hani sizin Kosti var ya ? '' (Gazi, burada Yunan Kralı Konstantin'i kasdetmektedir)
- '' Eee Paşam ! ''
- '' Şu sizin Kosti, İzmir'e geldiğinde buraya uğrayıp, denize ve guruba karşı rakı içti mi ? ''
- '' Haşa Paşam !.. Hiç gelmedi bile ! ''
Gazi burada basar kahkahayı :
- '' Öyleyse, ne halt etmeye gelmiş İzmir'e ! ''
Bu gerçek hatıradan da açıkça belli olduğuna göre, Gazi'deki '' İzmir Sevgisi '' dopdolu bir yurt aşkıdır. Gazi, İzmir'in bağımsızlıkçı güzelliğine vurgundur ve başka milletlerin bu güzelliğe gözünü dikmesine tahammülü yoktur.
'' 20 Eylül 1922 günü İzmir'de Uşakizade köşkünde yine önemli bir gün yaşanıyordu. Her zamanki gibi Gazi Mustafa Kemal Paşa, köşkün baş odasında oturuyordu. O sırada, İzmir Limanı'nda müttefiklere ait 64 parça savaş gemisi bulunuyordu.
Gazi :
'' Ne işi var bu donanmanın limanda ? '' dedi.
Sonra ev sahibi Latife Hanım'a dönerek :
'' Siz Fransızca bir ültimatom yazar mısınız ? '' dedi.
'' Müttefik donanmasının İzmir Limanı'ndan çıkıp gitmesi için Filo Komutanı'na bir ültimatom yazınız ! '' dedi. Latife Hanım, köşkün koridorunda duran masanın üzerinde şu ültimatomu yazdı :
'' 24 saat içinde İzmir'i terk edeceksiniz. ''
Herkes endişeli bir bekleyiş içindeydi. Endişe; 1914'ten beri savaş halinde olduğumuz İngiliz Donanması, İzmir'e ateş eder miydi ? Verilen 24 saat süre bitmeden, etrafındakiler :
'' Paşam donanma çekiliyor ! '' demişlerdir.
Köşkün baş odasında oturmakta olan Gazi ise konuşmasını sürdürmüştür. ''
Gazi Mustafa Kemal Paşa selam vererek, İzmir'i terk eden düşman donanmasının arkasından bakmamıştır; çünkü, 28 Kasım 1918 günü tekneyle İstanbul Boğazı'nı geçerken , kendisini karşılayan yaveri Cevat Abbas'a (Gürer) Yunan Gemisi Averof'a bakarak '' Geldikleri gibi giderler. '' demiştir.
Ültimatomu çok beğenen Gazi Paşa, Latife Hanım'ın elinden kalemini alarak, öpüp alnına götürmüştür.
Kısacık ömrüne bu kadar büyük ve çeşitli başarıyı, zaferi sığdırabilmiş olan bir kişinin çalışma düzenini merak etmemek olası mı ?
Bu olağanüstü başarıların sırrını çözmek için O'nun, '' Dünyaya pek seyrek gelen büyük dehalardan biri '' olduğunu bilmek de yetmez. Üstelik, çalışma ile beslenmeyen büyük zekaların, dahi katına erişemedikleri de açık..
'' Yaşam pek kısa... Çocukluk ve mektep bir kısmını alıyor. Geri kalanını da uyku yarıya indirmeye çalışıyor. Uykusuzluğun etkilerini giderecek, uykunun vücuda verdiği dinlenmeyi, gıdayı verecek komprimeler icat edilse... Bir gün bu da olacaktır. ''
Bu nasıl bir ileri görüşlülük ? ve nasıl bir düşünce devrimidir ?
Atatürk'ün bu sözlerini aktaran Cevat Abbas Gürer, O'nun, Çanakkale'den başlayarak uzun süre yaverliğini yapmış; O'nunla birlikte Anadolu'ya geçmiş, zaferden sonra da hep yakınında bulunmuş arkadaşlarından biri... Daima güvendiği, değer verdiği...
Gürer'in anlatımı ile Atatürk'ün çalışma sistemini ve anlayışını anlamaya çalışalım:
19 Mayıs gününün doğan güneşiyle Samsun'a ayak basıp, Türk ulusunun bahtına güneş gibi doğan Mustafa Kemal Atatürk'ü, Lozan Barışı imzalanıncaya kadar geceleri, uyurken hiç görmediler diyebilirim. Dediğim gibi, hiçbir faninin dayanamayacağı bir çalışma tarzı vardı Atatürk'ün. Yaptığı plan tam anlamıyla gerçekleşinceye kadar aralıksız çalışırdı. Çalışmasıyla arasına hiçbir şeyin girmesine izin vermezdi. Ne uyku, ne açlık, hatta ne de hastalık... ''
'' Atatürk çalışırken zaman, mekan, hatta olanak kavramları söz konusu olmazdı. Nerde ve hangi koşullar altında olursa olsun, resmi ya da ulusal bir konu üstünde çalışması gerekti mi, tüm çevresiyle ilişkilerini derhal kesip, o sorun üstünde bütün dikkatini ve gücünü yoğunlaştırabilirdi. Eğlenirken, dinlenirken, hatta uykusundan uyandırılırken, önemli memleket işlerinin kendisine iletilmesini isterdi. Bu konuda tüm yakınlarına ve hizmetlilerine yetki vermişti. Herhangi bir işi bitirmeden bırakmak gibi bir şey de yoktu O'nun için. Kimi kitaplar için de durum aynıydı. ''
'' Elime bir kitap geçti; bilmem ne zamandan beri okuyorum, '' dedi.
'' Yorulmadınız mı Paşam ? ''
'' Hayır... yalnız, gözlerim yanıyor. Fakat bunun da çaresini buldum; biraz tülbent aldırttım, parça parça kestirttim, bu parçalarla gözlerimi siliyorum. ''
'' (...) Ama Nutuk Atatürk'teki çalışma gücünün insan gücünü bazen ne kadar aştığını gösterir. Yüzlerce, binlerce vesikayı eski köşkün üst katındaki küçük çalışma odasında kendisi ayırmış, Nutku genelde ayak üstü dolaşarak dikte etmiştir.
Uzun saatler süren diktelerden sonra yazanlar sekiz on saatlik bir uykuya gittikleri zaman Atatürk bir banyo alır, giyinir, akşam davetlilerine o gün yazdıklarını okutmak üzere sofraya inerdi. Okuma ve o günkü yazılar üzerine konuşmalar da saatler sürerdi. Bir defa dinlenme ve konuşmalardan yorulanlar uzun bir rahatlama için evlerine dönerler, Atatürk çok defa kısa bir uykudan sonra bir gün önceki çalışmalara koyulurdu. Bu kadar sıkı çalışma haftalarca sürmüştür. Cümleler, kelimeler ve noktalar üzerinde titizce durduğunu unutmayınız. ''
Kaydol:
Kayıtlar
(
Atom
)