ÇANAKKALE'DEN EZİNE'YE ...  KARAVAN GÜNLÜKLERİ

Anadolu'nun binlerce yıllık tarihi boyunca yüzlerce destan yazılmış ama bir bölge var ki bu destanlardan en büyük payı almış. Dünyanın en önemli boğazlarından biri olan Çanakkale, tüm dünyanın tarihini önce Troya, ardından da I. Dünya Savaşı ile değiştirmiş. İlk destanın hikayesini İzmirli Homer aktarmış insanlığa. Troya Savaşı'nı anlattığı başyapıtı İlyada, batıda asırlar boyu İncil'den sonra en çok okunan kitap olmuş. İkinci destan ise binlerce Türk askeri tarafından 18 Mart 1915'ten sonra yazılmış. Hem Troya'lılar, hem Türkler vatanları uğruna bu topraklarda can vermişler. Karavanım ile geldiğim Çanakkale'de stadyum yakınlarına aracı park ettim. Bugüne kadar Trakya'ya feribot ile geçişte bir güzergah olarak kullandığımız Çanakkale'de biraz daha fazla zaman geçirerek kent merkezini tanımak istiyorum. Başımı azıcık yukarıya kaldırıp karşı yakaya baktığımda bir duygu sarıveriyor. Aynı gökyüzünü birlikte paylaştığımız şehitlerimize duyduğum, minnet ve şükran duygusunu hissediyorum...

Geziye Çanakkale kordonundan yürüyüş ile başladım. Kordonda yürürken deniz üzerinde uçuşan martıları, Çanakkale Boğazı'ndan geçen gemileri görüyor ve günün değişik saatlerindeki renk oyunlarına tanık oluyorum. Çanakkale'nin tanınmış ve çok bilinen mekanlarından olan ''Şakir'in Yeri '' nde bir kahve içimi mola vererek boğazın güzelliğini izledim. Çanakkale'nin sosyal hayatında önemli bir yeri olan mekan 1977 den bu yana hizmet veriyor.

Gümrük Binası ve Deniz Müzesi de buraya çok yakın.

Bu bölgenin bu kadar önemli olması stratejik konumundan kaynaklanıyor. İstanbul ve Çanakkale olmasa dünyanın en büyük gölü olacak olan Karadeniz'e yegane giriş ve çıkış noktaları olmaları Boğazları tarih boyunca hep önemli kılmış.

Adı Yunanca '' Güzel Şehir '' anlamına gelen Gelibolu yarımadası, Asya kıtasında kalan Çanakkale'yle birlikte Boğaz'ın iki yakasını oluşturuyor.

Denizin çalkantısı kulağıma melodi gibi geliyor, biraz derinlere dalarak sevdiklerimi, geçmişi ve gelecek günleri düşünerek huzur dolu bir ortamda Yeni Kordon'da yürüyorum. Büyükşehirlerde yavaş yavaş unutulmaya yüz tutmuş çay bahçelerinin ve kordon boyu sıralanan irili ufaklı mekanların önünden geçtim. Çanakkale Boğazı'nın enfes manzaralarının tadını çıkarmaya devam ediyorum.

Eğer Çanakkaleliyseniz ya da uzun bir süredir Çanakkale'de yaşıyorsanız bu kente gelen birçok kişi ya da turistin : '' Bu şehir tam da yaşanacak şehir, acaba  bu şehirde daha uzun süre nasıl kalabilirim, nasıl yerleşebilirim '' dediklerini duymuştum. Haklılık payları olduğunu düşünmeye başladım.

Kent merkezine gelen, gezen, birkaç gününü burada geçiren birçok kişinin Çanakkale ile gönül bağı kurması ve mutlaka bir gün yaşamak için tekrar gelmesi çok olağan...

Devasa boyuttaki '' Troia Atı '' nın bulunduğu meydana kadar geldim. Homeros'un İlyada Destanı'nda anlatılan Troia Savaşı'nın geçtiği Troia antik kenti, Çanakkale'nin 25 km güneyinde. Destanlarda, Troia Savaşı'nın nedeninin Paris'in güzel Helena'yı kaçırması olarak anlatılsa da, gerçek neden Troia'nın zenginliği olarak kabul ediliyor. On yıl süren savaşın sonunda, bu zengin ve güçlü kenti feth edemeyen Akhalılar, bunu bir hile ile başarırlar. Akhalar, içine askerlerin saklandıkları bir tahta at yaparak, kent kapısının önüne bırakırlar, gemilerini ise Bozcaada'nun (Tenedos) arkasına çekerler. Sabah sur kapılarının önünde tahta atı bulan Troialılar, gemileri de göremeyince kısa bir tereddütten sonra atı içeri alarak bu olayı kutlarlar. Herkesin eğlence sonrasında uykuya daldığı bir sırada tahta atın içinden çıkan askerler, dışarıda bekleyen savaşçı askerleri içeri alırlar ve böylece Troia kenti yakılıp yıkılır.

Destanda anlatılan bu olaylar insanları öylesine etkiler ki bin yıllardan günümüze kadar, başta sinema olmak üzere sanatın çeşitli dallarında bu olay yeniden işlenir. 2004 yılında Warner Bross sinema şirketinin yapımı olan Brad Pitt'in (Akhilleus) başrolü oynadığı '' TROY '' adlı filmde kullanılan bu model atın orijinali, 15 Eylül 2004 tarihinden beri Çanakkale'de sergileniyor.

Çanakkale çarşısında gezerken, uzaklardan etrafındaki kalabalığı gördüğünüz yer '' Sardalye '' olabilir... Salaş ve küçük bir işletme gibi görünse de lezzetiyle fark yaratan Sardalye, balık keyfinin en üst düzey mekanlarından.

Restorana adım attığınızda mutfaktan gelen lezzet kokusunu hissediyorsunuz. Başta sardalye olmak üzere mevsimine uygun her çeşit balık özel marinasyonla taptaze olarak masanıza sunuluyor. Bar tipi sandalyelerde, açık havada ekmek arası ya da masa da hızlı şekilde servis ediliyor.

Buraya her gelişimde olduğu gibi porsiyon sardalye istiyorum.

Yanında mutlaka tavsiye edilen turşu suyu lezzet bütünlüğünün olmazsa olmazı. Her lezzetin ayrı ayrı tadına bakmak isteyeceğiniz Sardalye, sahip olduğu lezzet farkıyla en çok tercih edilen mekan olma özelliğini taşıyor.

Teras katında çarşının hareketliliğini izleyerek enfes lezzetin tadını çıkardım.

Balık çeşitleri, karides tava, kalamar, midye dolma ve sınırsız yeşillikle çok daha fazlası Sardalye de sunuluyor.

Şehir merkezinin tam kalbinde bulunan ve 1897 yılında II. Abdülhamid zamanında yaptırılmış Saat Kulesi'nin önüne geldim.

Saat kulesi Sultan II. Abdülhamit'in tahta çıkışının 20. Yıldönümünde (1876) açılmak üzere pek çok kentte inşa edilmiş saat kulelerinden birisi. Kitabesine göre Sultan Abdülhamit'in özel emirleriyle Çanakkale Mutasarrıfı Cemil Paşa tarafından yaptırılmış. Halk arasında yaygın bir söylence olarak Çanakkale'de İtalyan Fahri Konsolosu ve tüccar olan Emilio Vitalis vasiyeti ile kente su getirilmesi için bıraktığı paranın artan kısmı ile inşa edildiği bilinse de bununla ilgili herhangi bir belge bulunmuyormuş.

Ünlü Çanakkale türküsünden dolayı Çanakkale'ye gelenlerin ziyaret etmek istedikleri yerlerin başında Aynalı Çarşı geliyor. Günümüze erişebilmiş orijinal kapısı ve kitabesiyle dikkati çeken bu çarşının, türküde adı geçen Aynalı Çarşı olduğu düşünülüyor.

Çarşının diğer kapılarından da girip çıktım. Çok büyük olmayan çarşıyı iyi tanımak niyetindeyim.

Çarşının kırmızı taştan yapılmış kapısı kemerli yapıda. Kemerin kilit taşı, kabartma çiçek desenleriyle süslenmiş. Kemerin üstünde yer alan kitabe çarşı hakkında bilgi veren en önemli belge. Osmanlıca, İbranice ve Fransızca olmak üzere üç dilde.

Osmanlıca kitabede günümüz Türkçesiyle şöyle yazıyor : '' Adaletliliği ile tanınan Sultan Gazi, II. Abdülhamid efendimiz hazretlerinin lütuf ve sahip çıkmalarıyla kendine bağlı Musevi uyruğundan İlyo Halyo kullarının çabalarıyla yaptırılmış ve gönülde yer tutan çarşıdır. Yıl Hicri Muharrem 1307 (Kasım Aralık 1889) ''.  Çarşı özellikle I. Dünya Savaşı sırasında büyük önem kazanmış. Çarşının adı, içerisindeki aynalardan geliyor ve bu aynalar, yapının farklı ve çekici bir atmosfer yaratmasını sağlıyor.

'' Çanakkale içinde vurdular beni

Ölmeden mezara koydular beni

Of gençliğime eyvah

Çanakkale içinde aynalı çarşı

Ana ben gidiyom düşmana karşı

Of gençliğim of ...  '' sözleriyle devam eden türkünün kaynağı Kastamonulu İhsan Ozanoğlu'na ait. Çanakkale Savaşı'nı anlatan bu türkünün düzenlenmiş bugünkü halini notaya Muzaffer Sarısözen almış.

Bir rivayete göre, çarşıya ismini bu aynaların verdiği düşünülse de daha çok kabul gören görüşe göre, eskiden bu çarşıda at malzemelerinin satılması ve at gözlüklerine verilen  '' ayna '' isminden dolayı çarşının isminin de aynalı çarşı olarak kaldığı tahmin ediliyormuş. Çarşıya ilişkin kayıtlar incelendiğinde İstanbul'daki Mısır Çarşı'nın minyatürü olduğu anlaşılmış. Aynalı Çarşı içinde; Çanakkale'de bulunan Truva Atı, Çanakkale Şehitleri Abidesi ve Seyit Onbaşı ile ilgili çok sayıda süs eşyası satılıyor. Çanakkale'ye özgü kolonyaların kokusu adeta büyülü bir atmosfer yaratıyor.

Çarşı, yaklaşık 30 metrelik uzun bir koridorun uçlarında bulunan iki kapıdan ibaret ve çarşının tam orta noktasından iki yana açılan küçük koridorların sonundaki iki kapı da çarşının diğer iki girişini oluşturuyor.

Çarşı Gelibolu Savaşlarında bombalanma sonucu yanarak tahrip olmuş, 2004 yılında yapılan proje ile yeniden inşa edilmiş.

Çanakkale'nin meşhur fırınlanmış peynir helvası, köklü geleneklerin ve özenli ustalığın bir araya geldiği eşsiz bir tatlı. Yöresel Lezzetin en saf hali denebilir.

Yalı Camisinin karşısında kordona yakın '' Uludağoğulları '' nın vitrini o kadar güzel görünüyordu ki : '' Bu özel lezzeti burada tatmalıyım '' dedim. Çanakkale de coğrafi işaret sahibi peynir helvasını üreten bir çok işletme var. Her adım da diğer ünlü mekanlarla karşılaşmanız mümkün.

Peynir helvası muazzamdı... Taptaze peynirden üretilen, özenle harmanlanmış bu lezzet, fırında pişirilerek benzersiz bir kıvama ve altın sarısı bir renge kavuşuyor. Her lokmada mutluluğu garanti etti. Yanında reyhan şerbeti ve çay geldi. 

Uludağoğulları'nın lezzet hikayesi 1984 yılında Bayramiç'te, mütevazi bir restoran ile başlamış. 1990'lı yıllarda, daha geniş bir kitleye ulaşma hayaliyle Çanakkale merkeze taşınmışlar. Daha sonraki yıllarda baba yadigarı peynir helvası tariflerine sahip çıkarak restorancılığı bırakarak, tüm odaklarını peynir helvasına vermişler.

Diğer işletmelerin de yaptığı gibi peynir helvasına yeni dokunuşlar yaparak; antep fıstıklı, çikolatalı ve meyveli çeşitlerle (gerçek meyve parçaları ile) peynir helvası çeşitlerini arttırmışlar. Coğrafi işareti bulunan '' Gelibolu Peynir Helvası '' günlük öğünlerde tüketilmesinin yanı sıra; Çanakkale'de misafir ağırlamada sunulup, hediyelik olarak da takdim edilirmiş.

Çanakkale, tarihi zenginlikleri ve eşsiz kültürel mirası ile Türkiye'nin en önemli şehirlerinden. Şehrin eski sokakları ve tarihi yapıları arasında kaybolma vaziyetine geçtim...

Şehrin eski sokakları ve tarihi yapıları, zamanda yolculuk yaşattı...

Bu yürüyüş beni bir han kapısının önüne getirdi.

Fetvane sokak ve Yalı caddesi arasında, her iki sokaktan da girişi bulunan ve Çanakkale'deki tek han olma özelliğindeki '' Yalı Han '' 1887 yılında inşa edilmiş.

Alt katta bazı odalar ahır, üst katlar otel odası şeklinde kullanılmış. 1980 ve 1997 yılında iki kez restore edilmiş, günümüzde sanat atölyeleri, kafeler, ev lokantası ve sivil toplum kuruluşlarının ofisleri bulunuyor.

Çanakkale tarihi sokaklarındaki yürüyüşüm sırasında tesadüfen bulduğum Yalı Hanı, listeme kaydettim bile. Yalı Hanı, Diyarbakır'daki Sülüklü Han'a çok benzettim.

İki kapısı da kentliler ve turistler tarafından sıklıkla kullanıldığı için halk arasında '' yol geçen hanı '' olarak da bilinirmiş... Mor salkımlarıyla da ünlü olan Yalı Han; konum olarak istenilen her yere yakın. İbadet yapmak isteyenler için hemen yanında Yalı Cami, kitapseverler için biraz ileride kitap evleri, eğlencesine düşkün olanlar için ise biraz ileride Barlar Sokağı bulunuyor. Temiz hava almak isteyenler için kordon boyu birkaç adım ileride...

Yol geçen Hanı'ndan çıktım tarihi sokaklarda yürümeye devam ettim. Çanakkale'nin cadde ve sokaklarında paşa isimlerinin çokluğu görülüyor. Çanakkale'de 5 mahalle ile 17 sokak paşa isimleri taşıyor. 1935 yılından itibaren cadde ve sokaklara isimler verilmeye başlanmış. Çanakkale'de zamanın paşalarının isimleri o dönemlerde cadde ve sokaklara verilmiş. 

Çanakkale kent merkezinde yarım günden fazla zaman geçirdim. Bu defa transit geçiş yeri olarak kullanmadığım kentin; ana hatları ile fiziki yapısını, kordonunu, önemli mekanlarını tanıma fırsatım oldu. Çanakkale'nin çok daha fazlası olduğunu gördüm... Karavanım ile Ezine'ye doğru yola çıktım...

Çanakkale'ye 45 km mesafedeki Ezine'de benim için hep bir transit geçiş noktası olmuştur. Ortasından geçen İzmir - Çanakkale karayolundan geçerken gördüğüm manzara; Peynir ve zeytin / zeytin yağı satan dükkanların çokluğudur. İlk defa Yunanistan ana kara gezisinden dönüşte Ezine'nin içine girdik. Ezine'nin sadece tarihi ile değil, aynı zamanda doğal güzellikleriyle de göz kamaştırdığını, İlçenin etrafını saran yemyeşil dağlar ve Ege Denizi'nin berrak sularıyla, ziyaretçilere eşsiz manzaralar sunduğunu fark ettik. Kaz Dağları'nın eteklerinde bulunan ilçe, doğa yürüyüşleri, trekking ve doğa sporları için ideal bir ortama sahip. 

Ezine içinde yürüyüşüme başladım. Ezine Eski Belediye Binası, güzelliği ile kentin mimarisinde fark yaratıyor. Ezine, Biga Sancağından ayrıldıktan sonra Belediye ve İlçe olmuş. Uzun süre kamu binası ve belediye olarak kullanılan bina, Cumhuriyet döneminde karşısına yeni bir bina yapılmasıyla buraya taşınmış, sonrasında ihtiyaç nedeniyle okul olarak kullanılmış.

Bu nedenle halk arasında Taş Mektep olarak da biliniyor. Ezine çayının kenarındaki yapı, 1896 yılında Abdülhamit Han tarafından yaptırılmış, kapı üzerinde kitabesi bulunuyor.

Eski Belediye Binası'nın karşısında '' Zeytinli Cami '' si var. 1561 yılında Sadrazam İbrahim Paşa Kedhüdası Mehmet Kedhüda tarafından yapılmış.

Eski Belediye Binası, Zeytinli Camisi ve bitişiğindeki Millet Bahçesi; Ezine Çayı manzarasına bakan huzur adası gibiler. Bu bölgede bir çok tarihi yapı daha var.

Bir yerleşime gelmeden önce mutlaka araştırmalar yapıyorum. Nereleri gezilir ?, doğal güzellikleri nelerdir ?, yöresel lezzetleri nelerdir ?, nerede yemek yenir ?, ... Ama en güzel bilgileri gittiğim yerin yerel halkından alıyorum. Onlara soruyorum. Genelde ortak verilen cevaplar beni en doğru seçeneklere yönlendiriyor.

Ezine Peyniri de Ezine ile özdeşleşmiş. Türkiye'de ve Dünya'da ün yapmış bir peynir... Yerel halka soruyorum : '' Ezine Peyniri burada nereden alınır ? '' verilen cevapların çoğu '' Peymar '' oluyor. Eski çarşısından ve arasta içinden ilerliyorum.

Peymar'ın Ezine Çarşı içindeki Fabrika Satış yerine geldim.

Ezine, yöresel lezzetleriyle de ünlü. İlçenin tarih boyunca çeşitli kültürlerden etkilenmesi, yöresel mutfağın zenginliğini artırmış. Ezine Peyniri, yörede üretilen en ünlü lezzetlerden biri. Bu peynir; Ezine, Ayvacık ve Bayramiç ilçelerinde yetiştirilen inek, keçi ve koyun sütlerinin karıştırılmasıyla elde edilen bir beyaz peynir türü. Kaz dağlarının oksijeninin bol olmasıyla birlikte burada yetiştirilen hayvanlardan elde edilen sütler sayesinde Ezine peyniri çok lezzetli oluyor. Hayvanların otladığı bu bölgede hem aromatik hem de yağlı otların bulunması en önemli etken. Üretim yöntemleri ve depolama süreçleri de farkı yaratıyor.

Ezine Peyniri Coğrafi işaret belgesi sahibi. Koyun, keçi ve ineklerden elde edilen sütlerin mevsimine göre; koyun sütü % 35-45, keçi sütü en az % 40, inek sütü en fazla % 25 oranlarında karıştırılmasıyla üretilen tam yağlı muhtelif büyüklükte teneke tipi peynir olarak tanımlanmış.

Bugüne kadar bilmediğim bir bilgiyi burada öğreniyorum. Benim koyun sütü ile pek aram yoktur. Ezine Peyniri satın alacağım zaman : '' Ezine İnek Sütünden yapılmış peynir istiyorum '' derdim. Benim bugüne kadar aldığım peynirin adı : İnek Peyniri imiş... (Ezine'de yapılmış olsa bile) Ezine Peynirinin içeriğinde mutlaka koyun ve keçi sütü bulunuyor. Bu güzel lezzete alışmaya çalıştığım da oluyor. Dönem dönem alıyoruz... Ezine Peyniri üretimi mart ayından başlayıp, ağustos ayı sonuna kadar devam eden sezon içinde elde edilen koyun, keçi ve inek sütlerinden elde ediliyor. Ezine Peyniri beyaza dönük açık sarı renkte olup sertlikte kırılgan olmayan bir yapıya sahip. Peynir kitlesinde az sayıda ve küçük çaplı gözenekler bulunuyor.

Ben yine bildiğim gibi Peymar'dan Ezine üretimi İnek Peynirimi aldım...  Ve sonra halka sordum : '' Ezine'de nerede ne yenir ? ''

Arasta içinden ilerliyorum.

Tavsiye edilen mekana geldim. '' Tetik Köfte / Küçük Hasan'ın Yeri ''

Köftenin lezzeti, tavsiyeleri haklı çıkardı. Ancak koyun yoğurdu da enfesti. (Koyun yoğurdunu seviyorum...)

Tetik Köfte, 1980 yılından bu yana hizmet veriyor. Ezine'ye gelirseniz iyi bir tercih olabilir.

Ezine'nin tarihi sokaklarına girdim. Türkler eskiden kurulmuş olan yerin yanında Danişment adı ile yeni bir yerleşim merkezi kurmuşlar. Mahalli rivayetlere göre Danişment Türklerinin Beyi olan Abdurrahman Bey, şimdiki Ezine'nin bulunduğu yerin güney kenarında Ulu Camiyi inşa ettirmiş. Caminin yapılış amacı, cuma namazının kılınması ve bununla beraber civar köylerin halklarının haftada bir kez merkeze inerek kaynaşmasının sağlanmasıymış.

Zaten aynı rivayete göre '' Ezine '' kelimesi de Farsçada '' Cuma '' anlamına gelen '' Azine '' den türemiş. Ezine adının bir süre '' iğne '' şeklinde telaffuz edildiğine dair rivayetler de var.

Ezine'nin tarihi çok eski dönemlere dayanıyor. Antik Çağ dönemlerinde Ezine, önemli bir yerleşim yeri olmuş. Troia ve özellikle de Assos Antik Kenti gibi yerler, Ezine'nin önemini arttırmış. Ezine, Antik Çağ dönemlerinde Ezol olarak da anılmış.

Ezine, Aristetoles'in ders vermek için kullandığı bölge olarak anılıyor. Osmanlı Devleti için de önemli bir yer olmuş çünkü bulunduğu bölge, dönemin önemli ticaret merkezlerinden biriymiş.

Ezine'de akşam oldu. Zeytinli Camisine gittim.

Uzun ve kamplı doğa yürüyüşlerimde cami ve köy mescitleri bazı konularda adeta bir kurtarıcı gibiler. Mümkünse görevli hocasından izin aldıktan sonra biraz dinlenebildiğim ve powerbank ve telefonumu şarj edebildiğim güvenli ve huzurlu sığınaklar oluyorlar.

Gece yarısından önce Ezine'ye 25 km mesafedeki Troia Antik Kentine doğru karavanım ile yola çıktım. Geceyi Troia'nın antik atmosferinde geçirip uyumak ve güneşin doğuşuna orada tanık olmak için ...