SİİRT FISTIĞI'NIN YOLCULUĞU'NA TANIK OLMAK..     (SİİRT)

Siirt yöresindeki adı ile '' Yeşil Altın '' . Bütün çevremiz yeşil altın bağları ile dolu. Şubat ayından Eylül ayının ortalarına kadar Siirt Fıstığının hasadına kadar olan yolcuğuna tanıklık ettim.

Siirt' te '' Yeşil Altın '' olarak bilinen ve lezzeti şahane olan Siirt Fıstığı bu hale nasıl geliyor ?  Siirt'li yakın dostumuzun fıstık bağını Şubat ayından itibaren izlemeye karar verdim. Hasat zamanı olan Eylül ayı ortalarına kadar geçen süre, çok emek isteyen bir süreç..

Özellikle 1980' li yılların başından itibaren yörede zaten yaygın olan fıstık yetiştiriciliği artarak devam etmiş ve deyim yerindeyse Siirt ve yakın ilçelerinde dağ taş fıstık bağları ile dolmuş.

Şubat ayında daha meyveler çok küçük haldeyken böyle güzel görüntülerle '' Fıstığın Yolculuğunu '' takibim başladı.

Siirt Fıstığı çeşidi kalem ve gözleri, ilk olarak İran'a giden Tillo 'lu din adamları, daha sonra da Siirt' li tüccarlar tarafından 1900 ' lü yılların başında hıyar vb. sebze ve meyve içlerinde korunarak getirilmiş. Yine ilk fıstık yetiştiriciliğinin, Siirt'in merkez köylerinde özellikle Gökçebağ, Bağtepe ve Doluharman köyleri ile özellikle Tillo ve köylerinde yapıldığı biliniyor.

Mayıs ayı ortalarında Siirt'in meşhur sarı sıcakları başladı. Bu sıcaklar özellikle fıstığın gelişimi için çok önemli. Fıstık meyveleri renklenmeye ve taneleri irileşmeye başladı. Aynı zamanda görsel bir şölen de yaşanmaya başladı..

Siirt , Türkiye'deki fıstık üretiminde ilk üçte yer alıyor. 350 bin dekar alanda fıstık ekiliyor. Dikilen fidanlar,10 yıl sonra ürün vermeye başlıyor. 1980' lerde Toprak Kurumu tarafından yürütülen fıstık aşılama projesi Siirt Fıstığı için dönüm noktası olmuş. Bu kapsamlı çalışma ile İl genelinde doğal yaşam ortamlarında bulunan çok sayıda Bıttım ve Menengiç ağacına fıstık aşılanmış. Özellikle Siirt'in kıraç ve taşlık alanlarının değerlendirilmesi açısından bu meyve türünün Siirt için önemi çok fazla.

Fıstık denince hepimizin aklına Antep Fıstığı gelir.. Aslında Siirt Fıstığı, Antep Fıstığı çeşitlerinden en kalitelisi olarak kabul ediliyor. Siirt ve yöresinin iklim ve coğrafya şartları çok özgün bir türü karşımıza çıkarmış. Antep Fıstığı ve Siirt Fıstık çeşitlerinin tercih edildiği durumlar var. Antep Fıstığı olarak bilinen tür; uzun, taneli, yağ oranı ve tadıyla pastane-tatlı sektörü için tercih ediliyor. Siirt Fıstığı; iriliği, lezzeti nedeni ile çerezlik olarak tercih ediliyor.

Siirt çeşidi; kuru ve sulu yetiştirme türlerine bakıldığı zaman, uzun türüne göre daha çok verimli.. Siirt çeşidi her yıl ürün veriyor. Sulu ve kuru koşullarda, Gaziantep' te yetiştiriciliği en çok yapılan '' uzun '' çeşidinden % 30 daha verimlidir.

Siirt Fıstığı özellikle taze olarak kavlatıldığı (dış kırmızı kabuğu soyulduğu) zaman meyve görünüşü daha çekici olmakta, çatlama aralığı artmaktadır. Avrupa Birliği standartlarında Siirt çeşidi, çok iri meyve sınıfına girmekte, çerezlik olarak istenmektedir.

Kendine has lezzeti, iriliği ve aroması olan Siirt Fıstığı tam bir sağlık dostu. Ve kilo alımına neden olmuyor..

Yağsız protein ve zengin vitamin yapısı sayesinde kilo aldırmıyor ve yüksek antioksidan içeriği nedeniyle bazı kanser türlerine çok iyi geldiği tespit edilmiş. Günlük kavrulmuş Siirt Fıstığı yenilmesi halinde kötü kolestrol LDL  %12 oranında düştüğü bilimsel olarak kanıtlanmış. Kan glikozu %10 oranında düştüğü ve şeker hastalığına karşı koruyucu etki yaptığı tespit edilmiş. Zengin demir ve B vitamini ve kalsiyum içeriği nedeniyle Siirt Fıstığının kansızlık hastalığını önlediği görülmüş.

Kaliteli fıstık için yılda 4 defa çift sürülmesi gerekiyor. Düzenli bir şekilde ilaçlama ile ağacın budama işleminin hassas bir şekilde yapılması gerekiyor. Ağaçlar budandığı zaman hem ağaç güçleniyor hem de taneleri iri ve dolu oluyor.

Fıstıkların zamanında toplanması da önemli. Normalde toplanma zamanının Eylül'ün 10 -15' i olması gerekiyor. Bu aydan önce toplandığı zaman fıstık hem irileşmiyor hem de fıstıkta çatlama gerçekleşmiyor.

Fıstık ağaçtan koparılırken fıstık dalının geliş yönünün tersine koparılması gerek.

Eğer ters yönde dalından koparılmayıp, ileri doğru koparılırsa gelecek yılın ürünü zarar görüyor ve verimi düşüyor.

Fıstık hasadı için sabahın erken saatlerinde serin havada fıstık bağlarına giden üreticiler, ağaçların altına örtü sererek hasada başlıyor.

Toplanan fıstıklar ; hasattan hemen sonra kavlatılarak sergi yerlerinde kurutulduktan sonra, işlenip pazarlanıncaya kadar jüt çuvallarla ve 50-70 kg' lık kanaviçe çuvallarla ambarlarda muhafaza ediliyor.

Ürünü depolama sürecinde; sıcaklık, nem ve ışık meyve kalitesi üzerine etkili olmaktadır. Siirt Fıstığı, ayıklama işleminin ardından su dolu kazanlarda boş ve dolu şekilde ayrıldıktan sonra dolu olanlar güneşte yaklaşık 5 gün bekletilip, fıstık işleme tesislerine gönderiliyor.

Tuzlu suda bir gün bekletilen fıstık, 8-10 dk kavrulduktan sonra paketlenerek piyasaya sunuluyor.

Modern tesislerde fıstığın yolcuğunun sonlarına tanık olmak ayrıca güzel..

Kavrulmamış yeşil yaş fıstık da ayrı bir lezzete sahip. Siirt ve yöresinde çok rağbet görüyor. Siirt'e gelirseniz her yerde ellerden fıstığın eksik olmadığını, ziyaretlerde ve ikramlarda fıstığın hep bulunduğunu görebilirsiniz..

Siirt Fıstığı komplike bir besin maddesi ögesi. Bir sağlık hazinesi olan Siirt Fıstığı, sağlıklı bir toplum için önemli bir altyapı hazırlığı anlamına gelmekte.